Wetenschappelijke referentiewerken
Hieronder vind je enkele van de basiswerken over audiovisuele vertaalwetenschap.
- Bibliography of Interpreting and Translation (BITRA) [website]: BITRA is een online, open-access databank die informatie bevat over meer dan 72.000 wetenschappelijke artikels over vertalen en tolken.
- Audiovisual Translation: Subtitling [boek]: een handboek over ondertiteling geschreven door prof. dr. Jorge Díaz Cintas (University College London) en prof. dr. Aline Remael (UAntwerpen). Dit werk is o.a. beschikbaar in de bibliotheek van de Universiteit van Antwerpen.
- Subtitling through Speech Recognition: Respeaking [boek]: een handboek van Pablo Romero Fresco over live-ondertitelen met spraakherkenning. Dit werk is o.a. beschikbaar in de bibliotheek van de Universiteit van Antwerpen.
- Audio Description: An Introduction [boek]: een handboek over audiobeschrijving van Louise Fryer (Utopian Voices). Dit werk is o.a. beschikbaar in de bibliotheek van de Universiteit van Antwerpen.
- Pictures painted in Words: ADLAB Audio Description guidelines [e-boek]: deze richtlijnen voor audiodescriptie werden ontwikkeld in het kader van het Europese ADLAB-project en zijn gratis, online beschikbaar in het Engels.
Richtlijnen en standaarden voor toegankelijke media en cultuur
Hieronder een overzicht van enkele richtlijnen en standaarden voor toegankelijkheidsdiensten.
- Pictures painted in Words: ADLAB Audio Description guidelines [e-boek]: deze richtlijnen voor audiodescriptie werd ontwikkeld in het kader van het Europese ADLAB-project en zijn gratis, online beschikbaar in het Engels.
- A Comparative Study of Audio Description Guidelines Prevalent in Different Countries [boek]: een studie van de hand van Joan Greening, Sonali Rai en Leen Petré, gepubliceerd door het Engelse Royal National Institute of Blind People in 2010, waarin verschillende nationale AD-richtlijnen met elkaar vergeleken worden.
- ITC Guidance On Standards for Audio Description [pdf]: Deze richtlijnen uit 2000 zijn een van de eerste richtlijnen over audiodescriptie en de meest gebruikte referentie in Europa.
- Vereisten voor de productie van kwaliteitsvolle live audiodescriptie [pdf]: In dit document uit 2012 worden enkele basisvereisten opgesomd om live-producties zoals theatervoorstellingen toegankelijke te maken via audiodescriptie. Het was een initiatief van de Transmediabenelux-onderzoeksgroep.
- Code of Good Subtitling Practice. In dit document worden sleutelaspecten van kwaliteitsvolle ondertiteling bondig besproken. Het document werd opgesteld in 1998 door twee pioniers in het domein van ondertitelen: Jan Ivarsson en Mary Carroll.
- Guia de Boas Práticas de Acessibilidade, Comunicação Inclusiva em Monumentos, Palácios e Museus: Richtlijnen voor de toegankelijkheid van cultureel erfgoed en museum geschreven door Joselia Neves en uitgegeven door het Portugese Direção Geral do Património Cultural(DGPC) & Instituto do Turismo de Portugal.
- Come-In! Guidelines: Europese richtlijnen voor museumtoegankelijkheid.
- Web Content Accessibility Guidelines (WCAG): De Web Content Accessibility Guidelines werden ontwikkeld in samenwerking met individuen en organisaties over de hele wereld, met als doel een gedeelde standaard voor toegankelijke web content te ontwikkelen. Europese richtlijnen rond digitale toegankelijkheid verwijzen naar deze richtlijnen. In de WCAG-documenten wordt uitgelegd hoe web-inhoud toegankelijker kan worden gemaakt voor mensen met een beperking.
- Musea en mensen met een beperking: praktische toegankelijkheidsgids: Een praktische gids met een brede waaier aan tips om een museum of tentoonstelling toegankelijk te maken.
- European Association for Studies in Screen Translation: Richtlijnen en beleid voor verschillende modaliteiten van audiovisuele vertaling
Wetgeving rond toegankelijke media en cultuur
Een overzicht van enkele van de meest invloedrijke wettelijke documenten inzake cultuur- en mediatoegankelijkheid.
- Media Accessibility Platform (MAP): Het Media Accessibility Platform MAP is een online databank of “atlas” die het wereldwijde landschap van onderzoek, wetgeving, opleiding en praktijken op het vlak van mediatoegankelijkheid in kaart brengt.
- Het Vlaamse Mediadecreet: De mediaregelgeving in Vlaanderen, inclusief de toegankelijkheid van Media, wordt geregeld door het Mediadecreet, waarvan de meest recente versie dateert uit 2009. Het Mediadecreet bepaalt wat er in de audiovisuele media kan en wat niet. Op de website van het Kenniscentrum Mediawijsheid vind je meer uitleg over de tekst zelf.
- Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD): Dit VN-verdrag is een van de belangrijkste wettelijke documenten voor toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Je leest er alles over op de VN-website.
- European Accessibility Act: Deze richtlijn wil het aanbod van toegankelijke producten en diensten in Europa stimuleren en vermeldt ook media- en cultuurdiensten.
- Audiovisual Media Services Directive (AVMSD): Deze Europese richtlijn heeft als doel nationale wetgeving rond media en cultuur te coördineren. Het document bevat ook bepaling over het ontwikkelen van toegankelijke mediadiensten en webtoegankelijkheid in Europa die alle lidstaten in 2018 moeten toepassen. Meer info op de website van de Europese Commissie.
- Digitale Toegankelijkheid Vlaanderen: Ook Vlaanderen moet de Europese richtlijnen rond mediatoegankelijkheid toepassen. De richtlijnen rond digitale toegankelijkheid worden vertaald in het bestuursdecreet.
(Educatief) materiaal
Hieronder enkele bronnen die gebruikt kunnen worden als educatief materiaal.
- Universal design for Learning: Universal Design for Learning is een denkkader dat als doel heeft het proactief ontwerpen van onderwijscurricula (lesmateriaal, evaluaties, lesmethodes,....) op een manier die toegankelijk is voor iedereen, onafhankelijk van leerstijlen, noden en beperkingen van de student. Het Steunpunt Inclusief Hoger Onderwijs ontwikkelde een online cursus.
- Educatieve koffers van Blindenzorg Licht en Liefde: Bij Licht en Liefde, een organisatie voor blinden en slechtzienden, kan je educatieve koffers huren boordevol educatief materiaal voor leerkrachten, studenten, leerlingen en alle geïnteresseerden om het op een aanschouwelijke en interactieve manier te hebben over visuele beperkingen.
- Informatieve sketches over audiodescriptie: Op de website van PAF, een Franstalig audiovisueel vertaalbedrijf, vind je korte filmpjes die met veel humor duidelijk maken wat audiodescriptie wel en niet is.
- ADLAB PRO-curriculum voor Audiodescriptie: Een consortium van Europese partners, waaronder de Universiteit Antwerpen, ontwikkelde een curriculum dat als basis kan dienen om een opleiding te ontwikkelen voor audiodescriptie voor verschillende domeinen (film, theater, musea). Op onze onderzoekspagina (link) vind je meer informatie.
- ACT-curriculum voor Toegankelijkheidsmanagers: Een consortium van Europese partners, waaronder de Universiteit Antwerpen, ontwikkelde een curriculum voor het ontwikkelen van een opleiding tot toegankelijkheidsmanager. Op onze onderzoekspagina vind je meer informatie.
- Terminologielijst (Frans en Engels) over toegankelijkheid van de Canadese overheid.
Cultuur- en mediatoegankelijkheid in de pers
Enkele persartikels over toegankelijke initiatieven.
"Zeker de experimentele stukken zijn moeilijk te beschrijven", Gazet van Antwerpen, 7 november 2018- Schrijftolken maken voorstellingen Zomer van Antwerpen toegankelijker voor slechthorenden (Gazet van Antwerpen, 07/07/2018)
- De ideale vertaler is onzichtbaar (Toneelgeruis 7, 2011)
- Opera met audiodescriptie voor mensen met visuele beperking (ATV, 29/03/2017):
- “Woorden zijn net zo krachtig als beelden” (Universiteit Antwerpen Magazine 24, juni 2017)
- Vertalers en VRT denken ook aan blinde kijkers (Universiteit Antwerpen Magazine 20, juni 2016):
- Dossier T: Taal en Toegankelijkheid (Taalsector, 28/07/2016)